W dniu 5 stycznia 2019 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego. Szczególnie ważna dla byłych wspólników spółek osobowych, albowiem przyznała ona byłemu wspólnikowi spółki osobowej, jako dłużnikowi możliwość ochrony sądowej swoich praw przed wierzycielami spółki.
Dotychczas bowiem przepis art. 778 1 k.p.c. przewidywał, iż tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, spółce partnerskiej, spółce komandytowej lub spółce komandytowo-akcyjnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie nieskuteczna. Brzmienie tego przepisu powodowało, iż były wspólnik w sporze sądowym pomiędzy wierzycielem spółki osobowej a spółką, nie tylko nie miał formalnej możliwości uczestniczenia w postępowaniu sądowym, choć posiadał status dłużnika subsydiarnego, a wręcz niejednokrotnie nawet nie wiedział, że takowe postępowanie się toczy. Były wspólnik, jako że miał zamkniętą drogę do sądu, nie mógł dochodzić przed sądem obrony swoich praw, przystąpić do postępowania rozpoznawczego, zaś na etapie postępowania egzekucyjnego nie dysponował już środkami procesowymi umożliwiającymi mu podniesienie zarzutów przeciwko roszczeniu dochodzonemu przez wierzyciela od spółki osobowej. Dla byłego wspólnika realna możliwość wdania się w spór z wierzycielem spółki powstawała zatem dopiero na etapie postępowania egzekucyjnego, i to tylko w postaci zażalenia na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności bądź powództwa przeciwegzekucyjnego.
Zmiana przepisu art. 7781 k.p.c. polegająca na dodaniu zdania drugiego o treści: Nie dotyczy to osoby, która w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której został wydany tytuł egzekucyjny przeciwko spółce, nie była już jej wspólnikiem, podyktowana była wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 października 2017 r., sygn. akt SK 31/15, który na skutek skargi konstytucyjnej byłego wspólnika spółki jawnej uznał, że art. 7781 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 1822, ze zm.) w zakresie, w jakim dopuszcza nadanie przez sąd tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko spółce jawnej, klauzuli wykonalności przeciwko byłemu wspólnikowi tej spółki, niebędącemu już wspólnikiem w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której wydany został tytuł egzekucyjny przeciwko spółce jawnej, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.
Z uwagi zaś na okoliczność, iż wyrok ten dotyczył wyłącznie byłych wspólników spółki jawnej, doszło do zróżnicowania sytuacji byłych wspólników pozostałych spółek osobowych tj. partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej. Trybunał Konstytucyjny dostrzegając, że zakresowa formuła wyroku prowadzi do zróżnicowania sytuacji prawnej byłych wspólników różnych spółek osobowych, zalecił podjęcie stosownych działań, które doprowadzą do stanu normatywnego zgodnego z Konstytucją, gdyż: Rolą ustawodawcy jest dostosowanie przepisów kodeksu postępowania cywilnego do wymogów konstytucyjnych, jeżeli chodzi o rozszerzenie klauzuli wykonalności w wypadku, gdy w tytule egzekucyjnym wskazane są innego rodzaju spółki niż spółka jawna.
Stąd, nowelizacja z dnia 9 listopada 2018 r. zlikwidowała niezamierzoną dyskryminację wspólników spółek osobowych innych niż spółka jawna, albowiem jak orzekł Trybunał Konstytucyjny: Nie do zaakceptowania z punktu widzenia prawa do sądu jest sytuacja, że na płaszczyźnie materialnoprawnej istnieje spór między wierzycielem a dłużnikiem, wierzyciel zwraca się o rozstrzygniecie tego sporu do sądu, a subsydiarny dłużnik nie tylko nie ma możliwości uczestniczenia w postępowaniu sądowym, ale w ogóle nie wie, że takie postępowanie się toczy (…)”
Reasumując, wejście w życie z pozoru niewielkiej zmiany, uniemożliwia wierzycielowi rozszerzenie skuteczności tytułu egzekucyjnego na byłego wspólnika spółki osobowej, który przestał być wspólnikiem najpóźniej w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której tytuł egzekucyjny został wydany.
